آمار مشورت‌های خلفا با امیر مؤمنان علی(ع)
آمار مشورت‌های خلفا با امیر مؤمنان علی(ع)
توجه به تعداد نظر خواهیها و مشورت و در خواست کمک فکری از امیر مؤمنان علیه السلام ، از یک طرف نشان دهنده در ماندگی خلفا در حلّ مشکلات و نیازمندی آنان به دانش و تجربه امیر مؤمنان است ، و از طرفی محدود بودن موارد مراجعه و نظر خواهی است که گویای ارتباط اندک و دور بودن از مسائل حکومتی است.
محقق معاصر شیخ نجم الدین عسکرى در کتاب «علی والخلفاء» می نویسد:
ابوبکر در ۲ سال و ۳ ماه (۲۷ ماه) دوران خلافت خویش ۱۴ مورد به حضرت مراجعه داشته است.
علی والخلفاء ، ص ۷۳ – ۹۷٫
از مجموع ۱۴ مورد : ۹ مورد پرسشهاى علمى ؛ ۴ مورد احکام شرعى و قضاوت ؛ ۱ مورد نظامى بوده است .
گفتنى است که از ۱۴ مورد فقط ۴ مورد (۳ مورد علمى و۱ مورد شرعى) مراجعه مستقیم ابوبکر به امام بوده است . در ۹ مورد باقیمانده : در ۲ مورد پس از مشاوره خلیفه با صحابه ، امام نظر خود را اظهار نموده ، در ۲ مورد به علت حضور در صحنه اظهار نظر کرده ؛ در ۳ مورد به امام خبر رسیده اقدام نموده است . در ۲ مورد شخصی واسطه بین امام و خلیفه بوده است.
آیا صحیح است که بگوییم : ابوبکر در مدت خلافت خود در همه کارهاى مهم با على علیه السلام مشورت مىکرده وهیچ عملی بدون نظرخواهی انجام نداده است؟ .
عمر بن خطاب در ۱۰ سال و ۵ ماه (۱۲۵ ماه) دوران خلافت، ۸۵ مورد به حضرت امیر علیه السلام مراجعه داشته است .
علی والخلفاء ، ص ۹۹ – ۳۳۳ .
از مجموع ۸۵ مورد مشورت خواهی عمر از امام على علیه السلام، ۵۹ مورد امور قضایى ؛ ۲۱ مورد پرسشهاى علمى ؛۳ مورد امور مالى ؛ ۲ مورد امور نظامى بوده است .
جالب توجه این جا است که از مجموع ۸۵ مورد : ۲۷ مورد به امام علیه السلام مراجعه ابتدایى و مستقیم داشته است ؛ ۱۳ مورد مسائل شرعى و قضایى ، ۲ مورد امور مالى و ۱ مورد پرسش علمى ، خلیفه ابتدا به صحابه مراجعه کرده سپس نظر امام را پرسیده است.
در باقیمانده موارد نیز حضرت در صحنه حضور داشته و اظهار نظر فرموده است ؛ یعنى در ۴۲ مورد با این که دسترسى به امام امکان پذیر بوده وجود حضرت نادیده انگاشته شده است .
با توجه به نکات یادشده آیا صحیح است به دروغ ادعا شود که حضرت عمر پیوسته در مشکلات و گرفتارىها به امیر مؤمنان مراجعه مىکرد ؟
عثمان در ۱۲ سال (۱۴۴ ماه) دوران خلافت ۸ مورد به حضرت مراجعه داشته است.
علی والخلفاء ، ص ۳۳۵ – ۳۴۵ .
از مجموع ۸ مورد دخالت امام در امور زمان عثمان :
أوّلاً: تمام این امور در حوزه بیان مسائل شرعى و نحوه اجراى حدود وقضاوت بوده است ؛
ثانیاً: ۳ مورد رجوع مستقیم خلیفه به امام بوده و ۴ مورد امام در صحنه حاضر بوده و اظهار نظر فرموده است .
جالب این در یکى از موارد عثمان به امام گفت: «إنّک لکثیر الخلاف علینا».
مسند أحمد، ج ۱ ص ۱۰۰ .
معاویه هفت مورد به امیر مؤمنان علیه السلام مراجعه داشته است .
علی والخلفاء، ص ۳۲۹ – ۳۵۸٫